Starten als schoolleider
Deze blog gaat over het starten als schoolleider.
Vier jaar geleden ben ik gestart als schoolleider op de Petrusschool in Rijswijk. Voor het eerst schoolleider op een basisschool. Wat komt er gelijk veel op je af. In dat eerste jaar ben ik gestart met de opleiding tot schoolleider. Ik kreeg toen een mooi artikel van mijn docent Robert Mentink te lezen over de eerste 100 dagen als schoolleider. Dit heeft hij gepubliceerd in o.a. het tijdschrift basisschool management. Dit artikel heeft mij erg geholpen bij de opstart op de Petrusschool. Zijn 5 tips zijn zeer waardevol voor mij:
Tip 1 – Starten als schoolleider:
Contact voor contract
Belangrijk is dat je snel contact maakt met mensen. Contact maken doe je door in gesprek te gaan en mensen te laten vertellen over wat ze beweegt. Leer de mensen en hun achtergronden kennen en vertel ook over jouw achtergronden. Natuurlijk wel in deze volgorde! Daarnaast zijn de mensen een belangrijke informatiebron. Stel in ieder geval de vraag wat zij zouden doen in jouw positie en wat ze in ieder geval niet zouden doen. Wat nogal eens wordt vergeten zijn de kennismakingsgesprekken met belangrijke externen en ‘concullega’s’. (collega schoolleiders van concurrerende scholen) . Ook daarin gaat het om een mix van relatie leggen en informatie verkrijgen. Als mensen je kennen heb je simpelweg meer kans dat ze begrijpen waarom je dingen doet zoals je ze doet. Wie mensen aanspreekt en handelt zonder vooraf contact, zaait al snel onbegrip, roddels en achterklap.
Tip 2 – Starten als schoolleider:
Werk met tijdelijk werkbare besluiten
Schoolleider met de verantwoordelijkheid die daarbij hoort ben je vanaf het moment dat je de nieuwe school binnenwandelt en de eerste werkdag begint. Er doen zich situaties voor waar handelen is vereist, situaties die vragen om een beslissing van de schoolleider. Om jezelf ruimte te geven kun je werken met tijdelijke waarheden en om duurzaam leiderschap te vestigen communiceer je hoe je tot deze ‘waarheden’ bent gekomen. De duurzaamheid van het leiderschap zit in de omschakeling van tijdelijk werkbare besluiten naar tijdelijk werkbare overeenstemmingen (TWO), zoals Wierdsma & Swieringa dat noemen. Tijdelijk in plaats van langdurig geldende waarheden, werkbaar omdat het concreet handelen mogelijk maakt, overeenstemming tussen mensen, omdat het in een professionele leergemeenschap gaat om een proces van gezamenlijk betekenis geven (Wierdsma & Swieringa, 2011). In de beginfase zegt de schoolleider: ‘Voorlopig denk ik er ……….. over en daarom neem ik dit besluit.’ Afhankelijk van het onderwerp ga je zodra de situatie het toelaat over op TWO. Stelregel: hoe meer inhoudelijk des te eerder werken met TWO. 8 basisschool management 07 / 2012 Duurzaam leiderschap
Tip 3 – Starten als schoolleider:
Onderzoek actief het ‘innerlijke theater’ van het team
Ga op zoek naar de blinde vlekken van de organisatie. Helder waarnemen is in de eerste weken makkelijker dan daarna, want voor je het weet heb je een eigen plaats gekregen in het organisatiescript van de school. Een mogelijkheid voor het opsporen van blinde vlekken is het opzetten van de bril van de Transactionele Analyse (TA) en te zien wat het organisatiescript is van de school. Het organisatiescript is het levensplan van de school en het bepaalt in hoge mate de grenzen en mogelijkheden van de school in het heden en in de toekomst. Het goede nieuws is dat door zijn speci!eke positie vooral de leider het organisatiescript ter sprake kan brengen en kan sturen op veranderingen in het script. Kijkend door de TA-bril zie je bijvoorbeeld welke geboden er gelden in de school. Zes bekende organisatiegebonden geboden zijn: ❭ pas je aan: je wordt geacht je te schikken naar de bestaande regels en gebruiken; ❭ werk hard: het leveren van een inspanning lijkt belangrijker te zijn dan het behalen van goede resultaten; ❭ wees perfect: fouten maken wordt zoveel mogelijk vermeden. Het is beter om geen risico’s te nemen. Er wordt op safe gespeeld; ❭ maak voort: het werk moet snel gebeuren. Tempo en snelheid gaat voor nauwkeurigheid en prestatie; ❭ ga ervoor: er wordt een hoge motivatie verwacht voor het uitoefenen van de taak. Doe wat je moet doen zonder vraagtekens te plaatsen bij vanzelfsprekendheden; ❭ wees de beste: mensen pro!leren zich door beter te zijn dan anderen. Hierbij zetten mensen zich af tegen anderen, waaronder externen (Weisfelt, 2006).
Tip 4 – Starten als schoolleider:
Neem een coach
In de eerste periode van je leiderschap in de nieuwe school is het aan te bevelen om regelmatig met een externe coach te re- “ecteren op je denken, voelen en handelen. De impact van de eerste indrukken, informatiestromen en het handelen is groot. Een coach kan je in deze periode helpen om even afstand te nemen en goed voor jezelf te zorgen, waardoor je de dingen die je doet welbewust kan blijven doen. Voor coaching in deze fase is het belangrijk dat de coach kennis heeft van groepsdynamische processen en het beïnvloeden ervan. Re”ecteren op deze processen is makkelijker als de coach zelf niet deel uitmaakt van het systeem. Om die reden is een coach uit de eigen organisatie voor deze fase in coaching minder geschikt. Het bijhouden van een dagboek met belangrijke situaties, wie welke taak had, welke acties zijn ondernomen, met welk resultaat en een korte re”ectie daarop (STARR), kan zorgen voor een enorme leerwinst voor jezelf en daarmee ook voor de school.
Tip 5 – Starten als schoolleider:
Investeer in duurzaamheid
Investeren in duurzaamheid betekent dat je vanaf de eerste dag aangeeft wat voor jou niet onderhandelbaar is (de ondergrens) en wat voor jou leidende principes zijn in je handelen. Langs welke meetlat leg jij je eigen handelen en wat mogen anderen van je verwachten? Deze ondergrens is nodig wil het jouw school kunnen worden in de zin dat er dingen gebeuren waar jij vanaf het begin verantwoording voor wilt nemen en na verloop van tijd zelfs steeds meer trots op bent. Een voorbeeld van zo’n meetlat is een schoolleider die zichzelf beschouwt als maatschappelijk verantwoord ondernemer. Deze schoolleider heeft van het begin af aan in samenhang aandacht voor de drie P’s: People, Planet, Pro!t. People staat daarbij voor de lerende leerkrachten, Planet voor de school als leefgemeenschap en Pro!t voor de lerende leerlingen en de opbrengsten (in brede zin) van het onderwijs. Het uitspreken van je leidende principes maakt je van het begin af aan betrouwbaar en, zoals eerder aangegeven, betrouwbaarheid is de basis voor leiderschap.
Bron: Basisschool Management – De eerste 100 dagen als schoolleider – R. Mentink
Vragen of opmerkingen over deze blog? Neem contact met mij op, of laat een reactie achter hieronder.
